Diêu Tư Liêm ở quan trường chẳng thuận lợi, nhưng trong giới văn sĩ đức độ cao vời, một ngày kia cùng bằng hữu uống rượu trên Khúc Giang, đột nhiên ném đúa búng kiếm làm thơ:
- Muốn vượt Hoàng Hà sông băng đóng,
Toan lên Thái Hàng núi tuyết phơi.
Người tri tâm không ai không rơi lệ.
Diêu Tư Liêm buông xõa mái tóc hoa râm, tấm thân khô gầy co rút trong áo thụng, sự bình hòa từ ái trong mắt làm người ta sinh ra sự ấm áp, tay gõ lên sống kiếm hô:
- Cưỡi gió, phá sóng hẳn có ngày,
Treo thẳng buồm mây vượt biển cả!
Thảm cảnh như thế làm sao người ta không đứt từng khúc ruột.
Chư vị lão hữu ngồi đó không ai không bất bình thay tao ngộ của Diêu Tư Liêm, tức thì có người hô lớn:
- Trời cao bất công khiến Diêu sư đầy bụng tài hoa chôn vùi trong đống giấy cổ, chư vị lão hữu hãy giúp Diêu sư một tay.
Lời chưa dứt đã nghe Diêu Tư Liêm lười nhác nói:
- Lão phu tài trì bình thường, không xứng nhận lời khen của chư vị, bài Hành Lộ Nan này không phải do lão phu sáng tác, mà xuất phát từ một vị kỳ tài khoáng thế, nay lòng tàn ý lạnh, chuẩn bị cưỡi thuyền lớn ngao du tứ hải, người ta chẳng bận tâm, chúng ta ầm ĩ làm gì?
- Làm bài hùng văn ấy là ai?
Có người kỳ tài hỏi:
Diêu Tư Liêm vứt trường kiếm, tu cạn bầu rượu, lau râu nói:
- Đừng nhắc tới nữa, nay y ở Trường An có thể nói là tiếng thối mười dặm, bài thơ này đúng là không tệ, khi các vị thấy tài không gặp thời lấy ra đọc, nhất định có thể an ủi bản tâm, rửa sạch dạ buồn.
- Diêu sư nói tới Lam Điền hầu Vân Diệp chăng? Sớm nghe nói y thông tuệ tuyệt luân, bách gia chư tử không gì không thông, lên ngựa có thể chinh chiến, xuống ngựa có thể an dân, chỉ là đức tháo quá kém.
- Tùng Pha ăn nói cẩn trọng, phu tử từng nói, mắt thấy chưa chưa chắc đã thực, huống hồ lời đồn đại ở phố chợ? Đức tháo là gì? Lấy khoai tây ngọc mễ cứu tế vạn dân khiến bách tính không lo cái đói là đức tháo tốt nhất, cưỡi thuyền lới xâm nhập miệng hổ lấy di hài tướng sĩ Tiền Tùy, tuy bách tử không hối, ấy là trung, Động Định Hồ chơi đùa mười vạn thủy tặc trong lòng bàn tay ấy là tài.
- Càng chưa nói sáng lập thư viện Ngọc Sơn, giáo hóa muôn dân, toán học khan xưng tông sư, không tiếc lòng khai sáng dân trí. Lão phu không hiểu, người như thế sao gọi là đức tháo quá kém, sao thành gai trong mắt mọi người, lão phu chỉ thấy cây cao bị gió cả, hiền tài bị tiểu nhân ghen ghét mà thôi.
- Cũng tốt, Vân Diệp được thanh nhàn cũng tốt, như thế có thể gửi gắm tình cảm vào sông nước, để yến khách chúng ta thêm vài bài văn tuyệt diệu, nào chư vị, cạn!
Lời như gió thoảng quá đất, mưa tưới qua rừng, dù không thấm ướt đất cũng lưu lại dấu vết. Hành Lộ Nan chính là trận mưa xuân Diêu Tư Liêm chuẩn bị cho Vân Diệp, chỉ cần mưa rơi xuống đất, bất kể mầm cây hay cỏ dại, thế nào cũng có thứ nảy ra từ đất, có màu xanh tốt hơn hoang mạc.
- Muốn vượt Hoàng Hà sông băng đóng, toan lên Thái Hàng núi tuyết phơi. Tuyệt hay, tài hoa của Vân Diệp xưa nay lão phu luôn khâm phục, chỉ là trong bài thơ này đám chúng ta bỉ so với băng tuyết, tuy không dễ nghe, nhưng cũng phù hợp, y ví mình như Khương Tử Nha câu cá ở suối, quá tự đại.
Phòng Huyền Linh cầm một tờ giấy ngâm nga, không để ý tới lời oán giận của Đỗ Như Hố, đọc ba lượt mới thở dài:
- Tên tiểu tử này muốn bỏ đi rồi.
- Sao có thể, chí hướng của y là muốn phục hưng Vân thị gia tộc, nay mới có chút mặt mày, sao lại quy ẩn được? Chúng ta chẳng qua là muốn y tránh triều chính, không định làm gì Vân gia, đi cái gì mà đi? Ông xem trong thơ chẳng phải nói:" Cưỡi gió, phá sóng hẳn có ngày, treo thẳng buồm mây vượt biển cả!" Rõ ràng muốn phất cờ trở lại còn gì?
- Đỗ huynh, suy nghĩ của người thông minh khác với người thường, người thường luôn nghĩ tới điều lý tưởng nhất, người thông minh lại nghĩ tới chỗ xấu nhất, chỉ làm ra ứng phó với tình huống xấu nhất, bọn họ không ngại tính tất cả mọi người theo chiều hướng xấu nhất.
Phòng Huyền Linh lắc đầu phân tích:
- Huống hồ lời đồn ở Trường An nay quá mức rồi, rất nhiều thương gia có liên quan tới Vân gia đã rời đi, ví như Hà Thiệu đã đóng cửa tiện nghi phường trứ danh, cổ phần của nương nương được y chuyển thành tiền, tài vụ bàn giao rõ ràng, hôm nay sẽ ngồi thuyền rời Trường An tới Nhạc Châu, Vân gia cũng có phụ nhân đi cùng.
Đỗ Như Hối ngẩng đầu lên:
- Mục đích của huynh không phải là muốn đuổi y khỏi triều đường sao? Y tự đi cũng tốt, về công lẫn về tư tình đều dễ coi một chút.
Ông ta là người không nhiều thiện cảm với Vân Diệp, song tiếc tài, chưa bao giờ muốn dồn Vân Diệp vào chỗ chết như Ngụy Trưng.
Phòng Huyền Linh không biết trả lời ra sao, đúng lúc này Ngụy Trưng đẩy cửa đi vào, đem tấu trong tay cho Phòng Huyền Linh:
- Vân Diệp dâng tấu rồi, nói Trường An phong ba hiểm ác, xin bệ hạ nể chút công mọn của y, cho đổi đất phong tới Nhạc Châu, nếu Nhạc Châu không được thì cho tới Lĩnh Nam, Lĩnh Nam không được thì cho hòn đảo, y đưa cả nhà tới kéo dài chút hơi tàn.
Phòng Huyền Linh mở tấu ra, chẳng mấy chốc xem xong:
- Bản tấu này mang hàm ý bực bội rất đậm, y không kiên nhẫn đấu nữa rồi, xem ra y thực sự muốn đi. Nhưng bản tấu này vô dụng, bệ hạ không đồng ý đâu, nếu đồng ý, sẽ làm toàn bộ huân quý theo y nguội lạnh, cho nên Huyền Thành huynh chuẩn bị đón nhận bệ hạ tra hỏi đi.
- Thời gian qua bệ hạ chất vấn ta còn ít à? Có vấn đề gì đâu, vấn đề ở đây là, nếu Vân gia muốn chuyển nhà, không chỉ họ đi, ngay cả điền hộ cũng theo.
Phòng Huyên Linh cả kinh:
- Như thế không được, luật pháp không cho phép y đưa toàn bộ bộ khúc đi, mà hiện giờ Đại Đường cũng không còn khái niệm bộ khúc nữa, chỉ cần sống trên mảnh đất này đều là con dân Đại Đường, Vân Diệp không có cái quyền đó.
- Y có đấy! Các điền hộ chỉ cần để lại người già trẻ nhỏ trông nhà, còn lại theo Vân Diệp, điều này phù hợp với chính sách phân dòng nhân khẩu ở Quan Trung, chúng ta không những không được ngăn cản, còn phải tán thưởng nữa.
- Con người chưa tới đường cùng sẽ không làm thế, Vân Diệp chuyến này không chịu nổi sóng gió ở Trường An với thoát ly, bệ hạ nợ ân tình Vân gia, nếu Vân Diệp cố chấp muốn đi, đến tám thành bệ hạ sẽ đồng ý. Vậy như thế chúng ta thành kẻ đầu sỏ đuổi Vân Diệp tới sơn cùng thủy tận, thái tử điện hạ, Ngụy vương điện hạ sẽ không chịu bỏ qua, vận mệnh con cháu chúng ta đáng lo.
- Lão phu nghe nói, thái tử điện hạ đã dâng thư ba lần rồi, đều bị bệ hạ giữ lại, không biết bệ hạ suy nghĩ điều gì, hiện khó đoán đế tâm.
Ngụy Trưng ngồi xuống, uống một ngụm trà thản nhiên nói:
- Lão phu cố hết sức người, đành nghe mệnh trời vậy, Vân Diệp cho dù có ủy khuất cũng đành vậy, Hán Vũ đế biến thần tử như Đông Phương Sóc thành lộng thần, đem so ra, số mệnh y tốt hơn nhiều.
Phòng Huyền Linh đẩy cửa phòng, cho ánh sáng bên ngoài chiếu vào, chỉ quan viên trẻ đi đi lại lại bên ngoài:
- Bất kể chúng ta áp chế ra sao, đám tiểu tử bên ngoài rõ ràng là một Vân Diệp khác, lão phu hiện chế ngự trung thư tỉnh ngày càng phí công, chẳng lẽ chúng ta đã già rồi sao?
Mí mắt Ngụy Trưng giật liên hồi, không biết đáp thế nào, Vân Diệp còn đuổi được, nhưng những kẻ này thì không, một khi động vào, sẽ khơi lên mâu thuẫn lớn trên triều, hiện giờ đám quan viên trẻ đều cố ý né tránh mình, sự cung kính xuất phát từ nội tâm trước kia đã biến mất, thay vào đó là sợ hãi, cùng với thù hận.
Ông ta nhớ tới lời mình nói với Vân Diệp, lão phu chết rồi ắt không yên lành, đốt xác là chuyện trong dự liệu. Nay xem ra muốn không đúng cũng khó, chỉ khổ con cái mình...
- Muốn vượt Hoàng Hà sông băng đóng,
Toan lên Thái Hàng núi tuyết phơi.
Người tri tâm không ai không rơi lệ.
Diêu Tư Liêm buông xõa mái tóc hoa râm, tấm thân khô gầy co rút trong áo thụng, sự bình hòa từ ái trong mắt làm người ta sinh ra sự ấm áp, tay gõ lên sống kiếm hô:
- Cưỡi gió, phá sóng hẳn có ngày,
Treo thẳng buồm mây vượt biển cả!
Thảm cảnh như thế làm sao người ta không đứt từng khúc ruột.
Chư vị lão hữu ngồi đó không ai không bất bình thay tao ngộ của Diêu Tư Liêm, tức thì có người hô lớn:
- Trời cao bất công khiến Diêu sư đầy bụng tài hoa chôn vùi trong đống giấy cổ, chư vị lão hữu hãy giúp Diêu sư một tay.
Lời chưa dứt đã nghe Diêu Tư Liêm lười nhác nói:
- Lão phu tài trì bình thường, không xứng nhận lời khen của chư vị, bài Hành Lộ Nan này không phải do lão phu sáng tác, mà xuất phát từ một vị kỳ tài khoáng thế, nay lòng tàn ý lạnh, chuẩn bị cưỡi thuyền lớn ngao du tứ hải, người ta chẳng bận tâm, chúng ta ầm ĩ làm gì?
- Làm bài hùng văn ấy là ai?
Có người kỳ tài hỏi:
Diêu Tư Liêm vứt trường kiếm, tu cạn bầu rượu, lau râu nói:
- Đừng nhắc tới nữa, nay y ở Trường An có thể nói là tiếng thối mười dặm, bài thơ này đúng là không tệ, khi các vị thấy tài không gặp thời lấy ra đọc, nhất định có thể an ủi bản tâm, rửa sạch dạ buồn.
- Diêu sư nói tới Lam Điền hầu Vân Diệp chăng? Sớm nghe nói y thông tuệ tuyệt luân, bách gia chư tử không gì không thông, lên ngựa có thể chinh chiến, xuống ngựa có thể an dân, chỉ là đức tháo quá kém.
- Tùng Pha ăn nói cẩn trọng, phu tử từng nói, mắt thấy chưa chưa chắc đã thực, huống hồ lời đồn đại ở phố chợ? Đức tháo là gì? Lấy khoai tây ngọc mễ cứu tế vạn dân khiến bách tính không lo cái đói là đức tháo tốt nhất, cưỡi thuyền lới xâm nhập miệng hổ lấy di hài tướng sĩ Tiền Tùy, tuy bách tử không hối, ấy là trung, Động Định Hồ chơi đùa mười vạn thủy tặc trong lòng bàn tay ấy là tài.
- Càng chưa nói sáng lập thư viện Ngọc Sơn, giáo hóa muôn dân, toán học khan xưng tông sư, không tiếc lòng khai sáng dân trí. Lão phu không hiểu, người như thế sao gọi là đức tháo quá kém, sao thành gai trong mắt mọi người, lão phu chỉ thấy cây cao bị gió cả, hiền tài bị tiểu nhân ghen ghét mà thôi.
- Cũng tốt, Vân Diệp được thanh nhàn cũng tốt, như thế có thể gửi gắm tình cảm vào sông nước, để yến khách chúng ta thêm vài bài văn tuyệt diệu, nào chư vị, cạn!
Lời như gió thoảng quá đất, mưa tưới qua rừng, dù không thấm ướt đất cũng lưu lại dấu vết. Hành Lộ Nan chính là trận mưa xuân Diêu Tư Liêm chuẩn bị cho Vân Diệp, chỉ cần mưa rơi xuống đất, bất kể mầm cây hay cỏ dại, thế nào cũng có thứ nảy ra từ đất, có màu xanh tốt hơn hoang mạc.
- Muốn vượt Hoàng Hà sông băng đóng, toan lên Thái Hàng núi tuyết phơi. Tuyệt hay, tài hoa của Vân Diệp xưa nay lão phu luôn khâm phục, chỉ là trong bài thơ này đám chúng ta bỉ so với băng tuyết, tuy không dễ nghe, nhưng cũng phù hợp, y ví mình như Khương Tử Nha câu cá ở suối, quá tự đại.
Phòng Huyền Linh cầm một tờ giấy ngâm nga, không để ý tới lời oán giận của Đỗ Như Hố, đọc ba lượt mới thở dài:
- Tên tiểu tử này muốn bỏ đi rồi.
- Sao có thể, chí hướng của y là muốn phục hưng Vân thị gia tộc, nay mới có chút mặt mày, sao lại quy ẩn được? Chúng ta chẳng qua là muốn y tránh triều chính, không định làm gì Vân gia, đi cái gì mà đi? Ông xem trong thơ chẳng phải nói:" Cưỡi gió, phá sóng hẳn có ngày, treo thẳng buồm mây vượt biển cả!" Rõ ràng muốn phất cờ trở lại còn gì?
- Đỗ huynh, suy nghĩ của người thông minh khác với người thường, người thường luôn nghĩ tới điều lý tưởng nhất, người thông minh lại nghĩ tới chỗ xấu nhất, chỉ làm ra ứng phó với tình huống xấu nhất, bọn họ không ngại tính tất cả mọi người theo chiều hướng xấu nhất.
Phòng Huyền Linh lắc đầu phân tích:
- Huống hồ lời đồn ở Trường An nay quá mức rồi, rất nhiều thương gia có liên quan tới Vân gia đã rời đi, ví như Hà Thiệu đã đóng cửa tiện nghi phường trứ danh, cổ phần của nương nương được y chuyển thành tiền, tài vụ bàn giao rõ ràng, hôm nay sẽ ngồi thuyền rời Trường An tới Nhạc Châu, Vân gia cũng có phụ nhân đi cùng.
Đỗ Như Hối ngẩng đầu lên:
- Mục đích của huynh không phải là muốn đuổi y khỏi triều đường sao? Y tự đi cũng tốt, về công lẫn về tư tình đều dễ coi một chút.
Ông ta là người không nhiều thiện cảm với Vân Diệp, song tiếc tài, chưa bao giờ muốn dồn Vân Diệp vào chỗ chết như Ngụy Trưng.
Phòng Huyền Linh không biết trả lời ra sao, đúng lúc này Ngụy Trưng đẩy cửa đi vào, đem tấu trong tay cho Phòng Huyền Linh:
- Vân Diệp dâng tấu rồi, nói Trường An phong ba hiểm ác, xin bệ hạ nể chút công mọn của y, cho đổi đất phong tới Nhạc Châu, nếu Nhạc Châu không được thì cho tới Lĩnh Nam, Lĩnh Nam không được thì cho hòn đảo, y đưa cả nhà tới kéo dài chút hơi tàn.
Phòng Huyền Linh mở tấu ra, chẳng mấy chốc xem xong:
- Bản tấu này mang hàm ý bực bội rất đậm, y không kiên nhẫn đấu nữa rồi, xem ra y thực sự muốn đi. Nhưng bản tấu này vô dụng, bệ hạ không đồng ý đâu, nếu đồng ý, sẽ làm toàn bộ huân quý theo y nguội lạnh, cho nên Huyền Thành huynh chuẩn bị đón nhận bệ hạ tra hỏi đi.
- Thời gian qua bệ hạ chất vấn ta còn ít à? Có vấn đề gì đâu, vấn đề ở đây là, nếu Vân gia muốn chuyển nhà, không chỉ họ đi, ngay cả điền hộ cũng theo.
Phòng Huyên Linh cả kinh:
- Như thế không được, luật pháp không cho phép y đưa toàn bộ bộ khúc đi, mà hiện giờ Đại Đường cũng không còn khái niệm bộ khúc nữa, chỉ cần sống trên mảnh đất này đều là con dân Đại Đường, Vân Diệp không có cái quyền đó.
- Y có đấy! Các điền hộ chỉ cần để lại người già trẻ nhỏ trông nhà, còn lại theo Vân Diệp, điều này phù hợp với chính sách phân dòng nhân khẩu ở Quan Trung, chúng ta không những không được ngăn cản, còn phải tán thưởng nữa.
- Con người chưa tới đường cùng sẽ không làm thế, Vân Diệp chuyến này không chịu nổi sóng gió ở Trường An với thoát ly, bệ hạ nợ ân tình Vân gia, nếu Vân Diệp cố chấp muốn đi, đến tám thành bệ hạ sẽ đồng ý. Vậy như thế chúng ta thành kẻ đầu sỏ đuổi Vân Diệp tới sơn cùng thủy tận, thái tử điện hạ, Ngụy vương điện hạ sẽ không chịu bỏ qua, vận mệnh con cháu chúng ta đáng lo.
- Lão phu nghe nói, thái tử điện hạ đã dâng thư ba lần rồi, đều bị bệ hạ giữ lại, không biết bệ hạ suy nghĩ điều gì, hiện khó đoán đế tâm.
Ngụy Trưng ngồi xuống, uống một ngụm trà thản nhiên nói:
- Lão phu cố hết sức người, đành nghe mệnh trời vậy, Vân Diệp cho dù có ủy khuất cũng đành vậy, Hán Vũ đế biến thần tử như Đông Phương Sóc thành lộng thần, đem so ra, số mệnh y tốt hơn nhiều.
Phòng Huyền Linh đẩy cửa phòng, cho ánh sáng bên ngoài chiếu vào, chỉ quan viên trẻ đi đi lại lại bên ngoài:
- Bất kể chúng ta áp chế ra sao, đám tiểu tử bên ngoài rõ ràng là một Vân Diệp khác, lão phu hiện chế ngự trung thư tỉnh ngày càng phí công, chẳng lẽ chúng ta đã già rồi sao?
Mí mắt Ngụy Trưng giật liên hồi, không biết đáp thế nào, Vân Diệp còn đuổi được, nhưng những kẻ này thì không, một khi động vào, sẽ khơi lên mâu thuẫn lớn trên triều, hiện giờ đám quan viên trẻ đều cố ý né tránh mình, sự cung kính xuất phát từ nội tâm trước kia đã biến mất, thay vào đó là sợ hãi, cùng với thù hận.
Ông ta nhớ tới lời mình nói với Vân Diệp, lão phu chết rồi ắt không yên lành, đốt xác là chuyện trong dự liệu. Nay xem ra muốn không đúng cũng khó, chỉ khổ con cái mình...
