1.
Tôi bắt đầu nhìn thấy nó vào năm tôi hai mươi tuổi, cái năm mà tôi tin rằng mình đã đủ lớn để hiểu về thế giới. Nhưng hóa ra, tôi chỉ vừa đủ lớn để bắt đầu thấy những điều mà trẻ con không thể thấy, và người lớn thì cố tình lờ đi.
Nó là một ngôi nhà. Một phiên bản thu nhỏ, mờ ảo của chính căn chung cư chúng tôi đang ở, nằm trĩu nặng trên lưng của bố mẹ tôi.
Lần đầu tiên, hình ảnh đó chỉ là một thoáng chập chờn.
Đó là một buổi tối thứ Bảy, tôi từ ký túc xá về nhà.
Bố đang ngồi trên chiếc ghế bành cũ, đọc báo. Khi ông vươn người lấy tách trà, tôi thấy một thứ gì đó lung linh, biến dạng trong không khí sau lưng ông. Một khối kiến trúc bằng bóng tối và ánh sáng yếu ớt, với những đường nét góc cạnh của bê tông và cốt thép, đang đè lên đôi vai gầy của ông.
Tôi dụi mắt. Hình ảnh đó biến mất. Chắc là do mắt tôi mỏi sau một tuần thức khuya ôn thi.
Nhưng rồi tôi lại thấy nó, rõ ràng hơn, ở mẹ.
Mẹ đang loay hoay trong bếp, bóng lưng đổ dài trên tường. Ngôi nhà trên lưng mẹ không cứng cáp như của bố. Nó được dệt nên từ những sợi ánh sáng mong manh, chằng chịt vào nhau như một mạng nhện khổng lồ. Có những sợi sáng rực, ấm áp như tình thương, nhưng cũng có những sợi tối tăm, run rẩy như nỗi lo âu.
Tôi có thể thấy những giọt nước li ti, lấp lánh như sương, đang rỉ ra từ mái ngói của ngôi nhà đó, rơi xuống và tan biến trước khi chạm vào sàn. Đó là những giọt nước mắt mẹ đã khóc trong im lặng.
Tôi đứng chết lặng giữa phòng khách. Tiếng TV, tiếng xèo xèo của dầu mỡ trong bếp, tiếng kim đồng hồ tích tắc… mọi thứ bỗng trở nên xa vời.
Tôi đã sống ở đây hai mươi năm, nhưng đây là lần đầu tiên tôi thực sự nhìn thấy bố mẹ mình. Không phải là những người hùng mạnh mẽ, toàn năng trong mắt một đứa trẻ, mà là hai sinh mệnh đang oằn mình gánh vác cả một mái nhà theo đúng nghĩa đen của nó.
Và điều kinh khủng nhất là, dường như chỉ có mình tôi nhìn thấy.
2.
Kể từ ngày đó, thế giới của tôi không còn như trước. Tôi trở thành một khán giả bất đắc dĩ của một bi kịch.
Ngôi nhà trên lưng bố được xây bằng “trách nhiệm”. Nền móng của nó là khoản vay ngân hàng mua căn hộ này từ mười năm trước. Những bức tường là tiền học phí của tôi, tiền sinh hoạt hàng tháng, tiền bảo hiểm. Mái nhà là hy vọng về một tương lai “bằng bạn bằng bè” cho đứa con trai duy nhất.
Mỗi sáng, khi bố mặc áo sơ mi, thắt cà vạt và rời nhà đến công ty, tôi thấy ngôi nhà đó như đặc quánh lại, nặng nề hơn. Ông làm việc trong một công ty xuất nhập khẩu, một vị trí tầm trung, đủ để sống, nhưng không đủ để thở.
Tôi bắt đầu để ý những vết nứt nhỏ, li ti, xuất hiện trên da tay của ông, giống hệt những vết rạn trên tường bê tông chịu lực quá tải.
Ông hay xoa bóp vai, một hành động mà trước đây tôi chỉ nghĩ là do mỏi mệt thông thường. Giờ tôi biết, đó là do sức nặng của những bức tường vô hình kia.
Một buổi tối, bố trở về, khuôn mặt xám ngắt. Ông không nói gì, chỉ lẳng lặng ngồi vào bàn ăn.
Nhưng tôi thấy ngôi nhà trên lưng ông đang rung lên bần bật. Một góc tường của nó đã sứt mẻ, để lộ ra những lõi thép trần trụi, run rẩy. Đêm đó, tôi nghe tiếng bố ho khan trong phòng ngủ. Tiếng ho nghe như tiếng đá sỏi vỡ vụn.
Sau này tôi mới biết, công ty ông vừa cắt giảm nhân sự. Ông không nằm trong danh sách, nhưng sự bất an đã gặm một mảng lớn vào nền móng ngôi nhà của ông.
Ngôi nhà trên lưng mẹ thì được xây bằng “yêu thương”.
Nó không có trọng lượng vật lý rõ rệt như của bố, nhưng nó bào mòn bà một cách từ từ, tàn nhẫn. Nền móng của nó là những đêm bà thức trắng khi tôi còn nhỏ, là những bữa cơm nóng hổi luôn sẵn sàng dù bà mệt mỏi đến đâu.
Những bức tường là sự kỳ vọng của họ hàng, là áp lực phải giữ cho gia đình luôn “êm ấm, hạnh phúc”. Mái nhà là những lo toan không tên, những nỗi sợ hãi vô hình về bệnh tật, về tương lai, về tất cả những rủi ro có thể ập đến.
Tôi thấy ngôi nhà đó nặng lên mỗi khi có điện thoại của bà ngoại ở quê gọi lên.
Những câu hỏi thăm vô tình: “Thằng An dạo này học hành sao? Bao giờ ra trường? Có tính mua nhà Sài Gòn không hay về quê?”. Mỗi câu hỏi như một viên gạch mới được ném lên mái nhà của mẹ. Bà luôn cười và trả lời “Dạ, mọi thứ vẫn ổn”, trong khi tôi thấy những sợi ánh sáng trên ngôi nhà của bà căng ra, gần như sắp đứt.
Khi tôi bị bệnh, ngôi nhà của mẹ như bốc cháy. Nó tỏa ra một thứ ánh sáng nóng rực, sốt sắng. Bà chạy đôn đáo, nấu cháo, mua thuốc, ngồi bên cạnh tôi cả đêm. Bà không hề chợp mắt, và tôi thấy ngôi nhà trên lưng bà như bị rút cạn sinh lực, ánh sáng của nó mờ đi, những giọt nước mắt rỉ ra nhiều hơn, tạo thành những vũng nước nhỏ long lanh trên sàn nhà rồi tan biến.
Tôi đã cố gắng giúp. Tôi đã cố nhận một công việc làm thêm để phụ tiền sinh hoạt. Khi tôi đưa cho mẹ những đồng tiền đầu tiên mình kiếm được, bà đã cười rất tươi. Nhưng khi bà quay đi, tôi thấy những đồng tiền đó biến thành những viên sỏi nhỏ, và mẹ lại cặm cụi nhặt lấy chúng, xếp thêm vào bức tường trên lưng mình. Gánh nặng của tôi lại trở thành gánh nặng của bà. Nỗ lực của tôi chỉ làm cho ngôi nhà của bà thêm chật chội.
Chúng tôi sống trong một xã hội mà ở đó, những bậc cha mẹ được kỳ vọng phải là những người khổng lồ. Họ phải gánh cả một bầu trời, nhưng không ai cho phép họ được cúi lưng.
3.
Sự bào mòn diễn ra hàng ngày, hàng giờ, trong những chi tiết nhỏ nhặt nhất.
Những tờ rơi quảng cáo căn hộ cao cấp, những biển hiệu về các kỳ nghỉ sang trọng, những đám cưới xa hoa của con cái bạn bè… tất cả đều là những vật liệu xây dựng không mời mà đến. Chúng bay lơ lửng trong không khí rồi đáp xuống hai ngôi nhà trên lưng bố mẹ tôi, khiến chúng ngày một cao thêm, nặng thêm.
Bố bắt đầu ít nói hẳn. Ông ngồi trước màn hình TV, nhưng ánh mắt ông trống rỗng, nhìn xuyên qua nó. Ông đang nhìn vào những vết nứt ngày một lớn trên ngôi nhà của mình. Đôi vai ông xệ xuống thấy rõ. Ngay cả khi ngủ, tôi cũng thấy ông hay giật mình, như thể sợ ngôi nhà sập xuống. Bàn tay ông chai sần hơn, những vết nứt trên da không còn mờ nữa.
Mẹ thì hay quên. Bà để quên chìa khóa, quên tắt bếp ga. Trí nhớ của bà như những sợi chỉ mục nát, đứt tung từ ngôi nhà trên lưng. Bà hay ngồi một mình ngoài ban công, nhìn xuống dòng xe cộ tấp nập. Bà không khóc, nhưng tôi biết, bên trong ngôi nhà của bà, một trận mưa bão đang gào thét. Đôi mắt bà, từng trong veo, giờ lúc nào cũng như có một màn sương mỏng che phủ.
Bước ngoặt xảy ra vào mùa mưa năm tôi học năm cuối. Cơn bão của xã hội và cơn bão của thiên nhiên đã cùng lúc ập đến.
Bố tôi bị giảm lương. Đó không phải là sa thải, nhưng là một đòn giáng mạnh vào khả năng chống đỡ của ông. Cùng lúc đó, tôi nhận được giấy báo học phí cho học kỳ cuối, với một khoản tăng giá mà không ai lường trước.
Đêm đó, cả thành phố chìm trong một cơn mưa tầm tã. Gió giật từng cơn, đập vào cửa kính. Tôi ngồi trong phòng học bài mà lòng như lửa đốt. Tôi nghe thấy tiếng cãi vã nho nhỏ từ phòng bố mẹ. Đó là điều hiếm hoi trong gia đình tôi, nơi sự im lặng thường được dùng để che đậy mọi bất đồng.
“Mình phải làm sao đây anh?” Tiếng mẹ nghẹn ngào.
“Thì phải cố thôi chứ sao,” tiếng bố gằn lên, có cả sự bất lực. “Không lẽ nói với con là bố mẹ không lo nổi cho nó nữa?”
Rồi mọi thứ lại im bặt. Chỉ còn tiếng mưa.
Và rồi, tôi nghe thấy nó.
Một tiếng “Rắc!”.
Nó không phát ra từ bên ngoài. Nó phát ra từ phòng bên cạnh. Một âm thanh khô khốc, đáng sợ, như tiếng một thanh dầm bị gãy.
Tôi nín thở, lắng nghe. Lại một tiếng “Rắc!” nữa, to hơn. Rồi một chuỗi những âm thanh gãy vỡ, lạo xạo như sỏi đá đổ xuống.
Tôi hoảng hốt lao ra khỏi phòng.
Cảnh tượng trước mắt sẽ ám ảnh tôi đến hết cuộc đời.
Bố mẹ tôi đang ngồi giữa phòng khách. Họ không bị thương. Nhưng hai ngôi nhà trên lưng họ đang sụp đổ.
Ngôi nhà bê tông của bố vỡ ra từng mảng. Mái ngói đổ sập, những bức tường nứt toác, để lộ ra một khoảng trống đen ngòm bên trong. Bụi bặm của bóng tối và sự tuyệt vọng bay mù mịt. Bố tôi ngồi đó, co người lại, hai tay ôm đầu như thể đang cố che chắn cho mình khỏi đống đổ nát vô hình.
Ngôi nhà ánh sáng của mẹ thì tan rã. Những sợi chỉ đứt tung, bắn ra như pháo hoa trong im lặng. Nước từ mái nhà không còn rỉ ra nữa, mà tuôn xối xả như một trận lụt, tạo thành một vũng nước long lanh, buồn bã dưới chân bà. Mẹ ngồi bất động, đôi mắt mở to, nhìn vào đống tàn tích lấp lánh đang tan dần vào không khí.
Họ không nhìn tôi. Họ không nhìn nhau. Họ chỉ nhìn vào sự sụp đổ của chính mình. Gánh nặng mà họ đã mang suốt bao nhiêu năm, cuối cùng đã nghiền nát họ.
Cơn bão bên ngoài vẫn gào thét. Nhưng bên trong căn hộ của chúng tôi, chỉ có một sự im lặng chết chóc của một công trình vừa bị san phẳng.
4.
Không có phép màu nào xảy ra.
Sau đêm đó, hai ngôi nhà biến mất. Nhưng chúng để lại những tàn tích vĩnh viễn trên cơ thể và tâm hồn bố mẹ tôi.
Bố tôi già đi cả chục tuổi. Lưng ông còng hẳn xuống, như thể vẫn còn một sức nặng vô hình nào đó đè lên. Ông trở nên lầm lũi, ít nói. Ánh mắt ông mất đi sự sắc bén, thay vào đó là một sự mệt mỏi thâm căn cố đế. Ông vẫn đi làm, vẫn kiếm tiền, nhưng như một cái máy đã hết hạn sử dụng. Ông chỉ còn là cái bóng của người đàn ông đã từng gánh cả một ngôi nhà.
Mẹ tôi cũng vậy. Bà không còn hay quên nữa, nhưng bà cũng không còn nhớ những gì cần vui. Nụ cười của bà chỉ còn là một cái nhếch môi gượng gạo. Bà vẫn nấu ăn, dọn dẹp, nhưng mọi hành động đều chậm chạp, vô hồn. Đôi mắt phủ sương của bà giờ đây đặc lại như một vùng đầm lầy, không một tia sáng nào có thể lọt qua.
Họ đã trở thành hai bóng ma sống trong chính ngôi nhà thật của mình. Sự sụp đổ đã rút cạn linh hồn họ. Họ đã cho đi tất cả, và giờ không còn lại gì.
Tôi tốt nghiệp. Tôi tìm được một công việc tốt. Tôi có thể tự lo cho bản thân, thậm chí có thể phụ giúp bố mẹ. Nhưng đã quá muộn. Tôi có thể sửa lại mái nhà thật nếu nó dột, có thể sơn lại những bức tường thật nếu chúng cũ đi. Nhưng tôi không thể nào xây lại hai ngôi nhà đã sụp đổ trên lưng họ.
Tôi cảm thấy một sự tội lỗi ghê gớm. Tôi biết không phải lỗi của tôi, nhưng tôi là một phần của gánh nặng đó. Tiền học của tôi, tương lai của tôi, chính sự tồn tại của tôi, là những viên gạch đã góp phần làm nên sự sụp đổ ấy.
Một buổi chiều, tôi ngồi trong một quán cà phê, điền vào đơn xin vay tiền mua một chiếc xe máy trả góp. Tôi cần nó để đi làm cho tiện. Một nhu cầu chính đáng. Một bước tiến nhỏ trên con đường trưởng thành.
Khi tôi cặm cụi viết, tôi bỗng cảm thấy một cảm giác lạ. Một sức nặng mơ hồ trên vai. Một sự mỏi mệt không đến từ cơ bắp.
Tôi ngẩng lên, nhìn vào tấm kính lớn của quán cà phê, nơi phản chiếu hình ảnh của tôi và dòng người qua lại.
Và tim tôi như ngừng đập.
Trên lưng tôi, trong hình ảnh phản chiếu mờ ảo, một công trình đang bắt đầu hình thành.
Nó chưa phải là một ngôi nhà. Nó chỉ mới là một nền móng mỏng manh, được tạo nên từ những đường nét run rẩy của nỗi lo. Vài viên gạch đầu tiên đã được đặt lên. Khoản vay trả góp. Áp lực công việc. Kỳ vọng về một tương lai tốt đẹp hơn. Những nỗi sợ mơ hồ về việc không đủ giỏi, không đủ thành công.
Nó đang mọc lên, ngay trên lưng tôi. Một ngôi nhà mới. Gánh nặng của thế hệ tôi.
Tôi ngồi chết lặng, nhìn chằm chằm vào hình ảnh phản chiếu của mình. Nhìn vào nền móng của nhà tù mà tôi đang tự mình xây nên, dưới sự giám sát của cả một xã hội.
Những người gánh mái nhà không bao giờ biến mất. Họ chỉ truyền lại gánh nặng của mình cho thế hệ sau. Bố mẹ tôi đã sụp đổ. Và giờ, đến lượt tôi.
Tôi hít một hơi thật sâu, nhưng không khí tràn vào lồng ngực tôi cũng mang theo sức nặng của vôi vữa và xi măng. Tôi cúi xuống, tiếp tục điền vào tờ đơn.
Bởi vì tôi không còn lựa chọn nào khác. 1 mái nhà cần phải được xây lên.
