1.
Trong thế giới của tôi, mỗi người là một cái cây. Chúng tôi cùng nhau tạo nên một khu rừng rộng lớn, một xã hội được vận hành bởi những quy luật tự nhiên và bất biến. Ít nhất, đó là những gì người ta nói với tôi.
Nhưng trong khu rừng này, có hai loại cây.
Có những Cây Cột, được sinh ra để vươn thẳng. Ngay từ khi còn là những mầm non, chúng đã được chăm bón để có một thân mình vững chãi, một bộ rễ cắm sâu, và một tán lá rộng để đón lấy trọn vẹn ánh mặt trời. Chúng là những cây sồi, cây thông, cây gụ… biểu tượng của sức mạnh, sự ổn định và thành công. Bổn phận của chúng là lớn lên, cao hơn, mạnh mẽ hơn.
Và có những Cây Dây Leo. Như tôi.
Chúng tôi được sinh ra với một thân mình mềm dẻo và những chiếc lá thường có màu sắc rực rỡ hơn. Bổn phận của chúng tôi không phải là tự mình vươn thẳng. Bổn phận của chúng tôi là tìm một Cây Cột đủ vững chãi để quấn quýt, để nương tựa. Giá trị của một Cây Dây Leo được đo bằng chiều cao và sự uy nghi của Cây Cột mà nó chọn làm bạn đồng hành. Chúng tôi làm đẹp cho Cây Cột, tô điểm cho sức mạnh của nó bằng sự duyên dáng của mình. Bù lại, chúng tôi được che chở khỏi mưa gió, và được hưởng những vệt nắng ít ỏi lọc qua tán lá của Cây Cột.
Đó là Luật của Rừng. Một quy luật được thì thầm qua tiếng lá xào xạc từ thế hệ này sang thế hệ khác. Một quy luật mà không ai đặt câu hỏi.
Tôi là Nhã, một Cây Dây Leo.
Ký ức đầu tiên của tôi là ở vườn ươm. Tôi và anh trai tôi, Sơn, được trồng cạnh nhau. Sơn là một Cây Cột. Mỗi ngày, những người làm vườn (là bố mẹ tôi) sẽ đến chăm sóc chúng tôi. Họ sẽ tỉa bớt những cành lá thừa của Sơn để anh tập trung dinh dưỡng vươn cao. Họ sẽ cắm cho anh một cái cọc thẳng tắp để làm chuẩn.
Còn với tôi, họ lại nhẹ nhàng uốn cong thân mình non nớt của tôi, hướng nó vào một cái cọc nhỏ bên cạnh. “Con là dây leo, con ạ,” mẹ tôi thì thầm, giọng bà mềm như tơ. “Thân mình con phải mềm mại để sau này còn quấn quýt. Đừng cố vươn thẳng, sẽ gãy đấy con.”
Bố tôi, một Cây Cột cao lớn và vững chãi mà mẹ tôi đã quấn quýt cả đời, gật đầu tán thành. Tán lá của ông che gần hết khoảng trời phía trên mẹ. Mẹ tôi, một Cây Dây Leo có những chiếc lá màu đỏ thẫm tuyệt đẹp, trông vô cùng hạnh phúc và tự hào dưới bóng râm của ông. Bà đã hoàn thành xuất sắc bổn phận của mình.
Sơn được bón thứ phân tốt nhất, được tưới nhiều nước hơn. Anh được dạy về cách chống chọi với sâu bệnh, về cách cắm rễ thật sâu. Còn tôi, tôi được dạy về nghệ thuật của sự quấn quýt. Làm sao để những tua cuốn của mình bám thật chặt mà không làm Cây Cột bị tổn thương. Làm sao để những chiếc lá của mình có màu sắc đẹp nhất. Làm sao để nhận biết một Cây Cột non có tiềm năng trở nên cao lớn.
Tôi nhìn anh Sơn vươn mình, ngày một cao hơn, đón lấy ánh nắng mặt trời một cách no nê. Tôi nhìn xuống thân mình mềm dẻo của mình, và một nỗi buồn man mác không tên cứ len lỏi vào từng thớ gỗ. Tôi cũng khao khát ánh mặt trời. Nhưng Luật của Rừng nói rằng, tôi chỉ có thể nhìn nó qua kẽ lá của một người khác.
2.
Năm tháng trôi qua, tôi trở thành một Cây Dây Leo thiếu nữ, với những chiếc lá màu xanh biếc và những tua cuốn sẵn sàng cho cuộc hành trình quan trọng nhất của cuộc đời: tìm một Cây Cột để nương tựa.
Mẹ dạy tôi cách khoe ra những chiếc lá đẹp nhất của mình, cách che đi những phần thân không được thẳng thớm. Bà chỉ cho tôi những Cây Cột trẻ và đầy hứa hẹn trong khu rừng.
“Nhìn kìa con, Cây Cột đó có bộ rễ rất khỏe, sau này chắc chắn sẽ rất vững chãi.”
“Cây Cột kia có tán lá rất rộng, sau này sẽ che chở cho con thật tốt.”
Tôi làm theo lời mẹ. Tôi duyên dáng ngả mình về phía những Cây Cột được giới thiệu. Họ nhìn tôi, đánh giá màu sắc của lá, sự mềm mại của thân. Đó là một cuộc trao đổi. Tôi cần sự vững chãi của họ. Họ cần vẻ đẹp của tôi để khẳng định vị thế của mình.
Nhưng càng tiếp xúc, tôi càng cảm thấy một sự chống đối ngấm ngầm từ bên trong. Ý nghĩ phải dùng cả đời mình để quấn quanh một thân cây khác khiến tôi cảm thấy ngột ngạt. Hơi thở của tôi dường như bị kẹt lại.
Rồi tôi gặp Linh.
Linh cũng là một Cây Dây Leo. Nhưng cô ấy là một kẻ dị biệt. Một Cây Dây Leo hoang dại.
Cô ấy không quấn quanh bất kỳ Cây Cột nào. Cô ấy tự mình mọc thẳng lên từ mặt đất. Thân mình cô ấy không to lớn, có phần khẳng khiu và đầy những vết sẹo do gió quật. Lá của cô ấy không có màu sắc rực rỡ, chúng có màu xanh sậm, chai sần vì phải tự mình hứng chịu nắng mưa.
Cả khu rừng xì xào về Linh. Họ gọi cô là kẻ thất bại, là một sự sỉ nhục cho giống loài Dây Leo.
“Thật đáng thương,” mẹ tôi nói, lắc đầu. “Tự làm khổ mình. Một Cây Dây Leo mà không có Cây Cột thì còn ra thể thống gì nữa.”
Nhưng tôi không thấy Linh đáng thương. Tôi thấy ở cô ấy một sức mạnh đáng kinh ngạc. Cô ấy có thể thấp bé, có thể xiêu vẹo, nhưng cô ấy đang đứng bằng chính bộ rễ của mình. Và những chiếc lá trên ngọn của cô ấy, chúng đang tắm mình trong ánh nắng mặt trời nguyên bản, không bị pha tạp, không bị che chắn.
Cuộc gặp gỡ với Linh đã gieo vào tâm hồn tôi một hạt mầm hoài nghi. Liệu sự an toàn trong bóng râm có đáng để đánh đổi bằng cả một bầu trời?
Một hôm, tôi thử làm một điều cấm kỵ.
Khoa của tôi trong trường học của các loài cây (nơi chúng tôi học về thổ nhưỡng và quang hợp) có một cuộc thi thiết kế. Đề tài là tạo ra một cấu trúc có thể hứng được nhiều sương đêm nhất. Mọi Cây Dây Leo khác đều thiết kế những chiếc phễu bằng lá để hứng sương rồi dâng cho Cây Cột của mình.
Còn tôi, tôi đã thiết kế một hệ thống rễ phụ, có khả năng hút trực tiếp hơi ẩm từ không khí. Đó là một ý tưởng điên rồ, một ý tưởng của loài Cây Cột. Tôi đã thức nhiều đêm, dùng những tua cuốn của mình để tự đan thành một mô hình phức tạp.
Và tôi đã thắng.
Giải thưởng là một chậu đất dinh dưỡng đặc biệt. Lần đầu tiên, tôi tự mình giành được một thứ gì đó. Một cảm giác tự hào và phấn khích len lỏi khắp cơ thể. Với chậu đất đó, tôi cảm thấy mình có thể tự vươn cao thêm vài phân nữa mà không cần ai nâng đỡ. Lần đầu tiên, tôi cảm nhận được ánh nắng trực tiếp, ấm áp và đầy sinh lực, mơn man trên những chiếc lá non của mình.
Tôi vui vẻ mang thành tựu của mình về khoe với bố mẹ.
Bố tôi nhìn tôi, gật gù. “Tốt lắm. Như vậy con càng có giá trị. Sẽ có nhiều Cây Cột tốt muốn con quấn quýt đấy.”
Mẹ tôi mỉm cười. “Con gái mẹ thật khéo léo. Con hãy dùng kỹ năng này để sau này chăm sóc cho Cây Cột của mình thật tốt nhé.”
Họ không thấy đó là thành tựu của riêng tôi. Họ chỉ thấy đó là một món trang sức mới, giúp tôi trở nên đắt giá hơn trên thị trường hôn nhân của khu rừng.
Họ nhẹ nhàng, bằng tình yêu thương của mình, uốn cong cái thân đang cố vươn thẳng của tôi trở lại với bổn phận của một Cây Dây Leo.
Ánh mặt trời vụt tắt. Chậu đất dinh dưỡng bỗng trở nên nặng trĩu. Trái tim tôi, vốn đang phập phồng vui sướng, giờ đây co thắt lại trong một nỗi đau còn tệ hơn cả sự trừng phạt. Nỗi đau của sự vô hình.
3.
Anh Sơn ngày càng cao lớn. Anh được chọn vào đội tuyển “Vươn tới Bầu trời” của khu rừng, một cuộc thi danh giá dành cho những Cây Cột ưu tú nhất. Cả gia đình tôi vô cùng tự hào. Tán lá của anh giờ đã có thể che được cả một khoảng sân nhỏ. Đứng dưới bóng của anh, tôi cảm thấy mình ngày càng nhỏ bé và tối tăm.
Bố mẹ quyết định đã đến lúc tôi phải có một nơi nương tựa vững chắc. Họ đã chọn cho tôi một Cây Cột tên là Vũ.
Vũ là một Cây Cột hoàn hảo theo mọi tiêu chuẩn của khu rừng. Anh ta cao lớn, thân mình rắn chắc, tán lá xanh tốt. Anh ta đến từ một gia đình Cây Cột danh giá. Mọi Cây Dây Leo khác đều nhìn tôi với ánh mắt ghen tị. Tôi là người may mắn nhất.
Lễ “Quấn Quýt” của chúng tôi được tổ chức trang trọng. Tôi được khoác lên mình những vòng hoa đẹp nhất. Mẹ tôi cẩn thận dùng những sợi tơ mềm mại, buộc những tua cuốn đầu tiên của tôi vào thân mình của Vũ.
“Từ nay, đây là nhà của con,” mẹ thì thầm vào tai tôi, mắt rưng rưng hạnh phúc.
Khi những tua cuốn của tôi chạm vào vỏ cây thô ráp của Vũ, một cảm giác lạnh lẽo chạy dọc thân mình tôi. Tôi bắt đầu từ từ quấn quanh anh ta, theo đúng những gì đã được dạy. Rễ của tôi bắt đầu phải san sẻ dinh dưỡng với bộ rễ to khỏe của anh ta. Tôi ngẩng đầu lên, nhưng tất cả những gì tôi thấy chỉ là một màu xanh đặc của tán lá Vũ. Bầu trời đã biến mất.
Cuộc sống của tôi trôi đi trong sự bình yên giả tạo. Tôi làm tròn bổn phận của một Cây Dây Leo hoàn hảo. Tôi giữ cho những chiếc lá của mình luôn tươi tắn. Tôi kể cho Vũ nghe những câu chuyện về các loài hoa để giải khuây cho anh ta sau một ngày mệt mỏi vươn mình. Mọi người đều khen chúng tôi là một cặp trời sinh.
Nhưng mỗi đêm, khi khu rừng chìm vào im lặng, tôi lại cảm thấy những tua cuốn của mình như đang bị siết chặt, đến nghẹt thở. Tôi mơ thấy Linh, Cây Dây Leo hoang dại, đang đứng một mình giữa thảo nguyên, ngẩng cao đầu đón gió. Tôi mơ thấy ánh mặt trời.
Rồi một ngày, cơn bão ập đến.
Đó không phải là một cơn bão bình thường. Nó là cơn bão của một trăm năm. Gió gào thét, quật gãy cả những Cây Cột yếu ớt. Mưa xối xả như trút nước, làm xói mòn cả những bộ rễ kiên cố nhất.
Cả khu rừng chìm trong hỗn loạn và sợ hãi.
Vũ, dù mạnh mẽ, cũng chao đảo dữ dội trước cơn cuồng phong. Tôi bám chặt vào anh ta, thân mình run lên bần bật. Sự sống của tôi hoàn toàn phụ thuộc vào sự vững chãi của anh ta. Nếu anh ta gục ngã, anh ta sẽ đè nát tôi. Nỗi sợ hãi đó còn lớn hơn cả nỗi sợ hãi cơn bão.
Trong một khoảnh khắc khi sấm chớp rạch ngang bầu trời, tôi nhìn thấy Linh. Cô ấy đang ở bìa rừng. Gió bão vùi dập cô ấy không thương tiếc. Thân mình cô ấy cong rạp xuống đất. Tôi nghĩ cô ấy chắc chắn sẽ gãy.
Nhưng không. Sau mỗi cơn gió giật, cô ấy lại từ từ, kiên cường gượng dậy. Bộ rễ của cô ấy, dù không to, nhưng đã cắm rất sâu, bám chặt vào mảnh đất của riêng mình. Cô ấy đang chiến đấu với cơn bão bằng chính sức lực của mình.
Và tôi, tôi đang làm gì? Tôi đang ký sinh sự sống của mình vào một thân cây khác, và cầu nguyện rằng anh ta sẽ không gục ngã.
Một sự thật tàn nhẫn và rõ ràng đến đau đớn loé lên trong đầu tôi. Đây không phải là sự che chở. Đây là sự cầm tù.
Trong tiếng gào thét của gió, tôi đưa ra một quyết định.
Tôi từ từ, tháo những tua cuốn của mình ra khỏi thân cây của Vũ. Từng cái một. Một hành động đòi hỏi tất cả sức lực và sự dũng cảm của tôi.
Vũ cảm nhận được sự thay đổi. Anh ta nhìn xuống, tán lá lay động giận dữ. “Em làm gì vậy? Em điên rồi à? Bám chặt vào!”
Nhưng tôi không nghe. Tôi đã tháo được tua cuốn cuối cùng.
Tôi đã tự do.
Và ngay lập tức, cơn bão vồ lấy tôi. Nó quật tôi không thương tiếc. Tôi bị hất văng xuống nền đất ẩm ướt, lạnh lẽo. Thân mình tôi đau đớn như bị xé ra làm trăm mảnh. Nhưng khi tôi nằm đó, giữa bùn đất và lá cây rách nát, lần đầu tiên tôi cảm thấy mặt đất dưới lưng mình. Mặt đất của riêng tôi.
4.
Cơn bão đi qua, để lại một khu rừng tan hoang.
Tôi sống sót.
Tôi không quay trở lại với Vũ. Tôi cũng không trở về nhà bố mẹ. Tôi tự mình tìm một khoảng đất trống ở rìa khu rừng, nơi những cái cây bị gãy đổ đã tạo ra một khoảng trống trên tán lá.
Cuộc sống mới của tôi là một cuộc chiến không ngừng nghỉ. Tôi phải tự mình tìm kiếm nguồn nước, tự mình chống chọi với sâu bệnh. Thân mình tôi đầy những vết sẹo. Lá của tôi không còn màu xanh biếc mượt mà nữa. Chúng có những vết rách, những đốm cháy nắng. Tôi không đẹp. Tôi không duyên dáng. So với những Cây Cột cao lớn, tôi chỉ là một cái cây còi cọc, dị dạng.
Nhưng tôi đang sống.
Mỗi sáng, tôi nỗ lực vươn mình lên dù chỉ một milimet. Tôi cảm nhận được từng thớ gỗ trong cơ thể đang căng ra, mạnh mẽ hơn. Bộ rễ của tôi, từng ngày, lại cắm sâu hơn một chút vào lòng đất. Tôi học cách tự mình hứng lấy những giọt sương, tự mình đón lấy những cơn gió.
Từ xa, đôi khi tôi nhìn về phía khu rừng trật tự. Tôi thấy Vũ đã có một Cây Dây Leo mới, còn rực rỡ hơn tôi, đang quấn quýt quanh anh ta. Tôi thấy bố mẹ tôi, giờ đã già. Mẹ tôi gần như đã hòa lẫn vào thân cây của bố, trở thành một phần không thể tách rời của ông. Tôi thấy những Cây Dây Leo non mới đang được uốn nắn, chuẩn bị cho bổn phận của chúng.
Luật của Rừng vẫn không thay đổi.
Tôi không cô độc. Ở rìa khu rừng này, có những Cây Dây Leo hoang dại khác. Có Linh. Chúng tôi không quấn quýt vào nhau. Chúng tôi đứng cạnh nhau, mỗi cây một khoảng trời, nhưng sự hiện diện của nhau mang lại một niềm an ủi thầm lặng. Chúng tôi là một khu rừng khác, một khu rừng của những kẻ tự do.
Hôm nay, một tia nắng đã chiếu xuống tôi.
Nó không phải là một vệt nắng được lọc qua kẽ lá. Nó là một tia nắng nguyên vẹn, ấm áp, rực rỡ. Nó xuyên qua khoảng trống trên tán lá và đậu xuống chiếc lá cao nhất của tôi.
Chỉ một tia nắng thôi. Nhưng nó là của tôi. Hoàn toàn là của tôi.
Tôi ngẩng đầu, nhắm mắt lại, và cảm nhận nó bằng tất cả sinh lực của mình. Khuôn mặt tôi, hay những chiếc lá của tôi, giờ đây không còn sự buồn bã man mác nữa. Chỉ còn lại sự kiên định tĩnh lặng của một cái cây đã tự mình học cách tìm kiếm ánh mặt trời. Cuộc chiến vẫn còn dài, bầu trời vẫn còn xa. Nhưng tôi đã có mặt đất của riêng mình, và một tia nắng để hy vọng.
Với một cái cây, như vậy là đủ để bắt đầu.
