Vừa vào sân, Lưu Lãng liền hỏi thúc thúc của khổ chủ:
"Có phải Trịnh Thị (tên của người chết thứ nhất, thân phận mẫu thân) ho khan mãi không dứt? Còn thường xuyên thổ huyết nữa?"
"Vâng!"
"Có phải con dâu đối xử với bà ấy không tốt?"
"Không phải."
"Ngươi nói láo."
Lưu Lãng nói:
"Ta có đơn làm chứng của tộc trưởng trong thôn các ngươi, con dâu bà ấy thường xuyên nói trước mặt người ngoài là mẹ chồng mình đã già mà vẫn chưa chết, lời lẽ hết sức chanh chua."
Thúc thúc đáp:
"Mẫu thuẫn giữa mẹ chồng và con dâu nhà nhà đều có. Trịnh Nhất (tên của người chết thứ hai) rất hiếu thuận, vợ hắn không dám nói gì."
"Cũng chính là nói lúc Trịnh Nhất không có ở đó thì vợ hắn thích nói gì thì nói, thậm chí cũng có thể sẽ làm gì đó sao?"
Lưu Lãng chất vấn:
"Thậm chí còn có thể nói vài lời khó nghe, khiến mẹ chồng của mình tổn thương, cảm thấy mình làm liên lụy đến con trai, nên mới treo cổ tự vẫn?"
"Không thể nào."
Thúc thúc nói rất kiên định:
"Đại tẩu của ta không phải là người như thế."
"Nhưng theo những gì mà chúng ta điều tra được, ba tháng trước khi bà ấy chết, bà ấy có đi mua thạch tín, dọc đường còn nói với người khác, con dâu của bà không tốt, bà ấy sẽ chết cho cô ta xem."
Thúc thúc nói:
"Đó là muốn Trịnh Nhất dạy dỗ vợ hắn cho tốt hơn một chút."
"Vậy tức là nói, trước khi bị thôn tính ruộng đất, Trịnh Thị từng nghĩ tới việc tự sát, đúng không?"
Thúc thúc thở dài rồi gật đầu:
"Đúng vậy."
Lưu Lãng ngẩng đầu lên, nói:
"Đại nhân, không chỉ là chuyện con dâu. Làng trên xóm dưới đều biết tính khí của Trịnh Thị không tốt cho lắm, một lần không mượn được trâu cày, bà ấy liền chạy thẳng đến nhà của tộc trưởng làm ầm cả lên.Sau khi bị người ta đuổi đi liền muốn tự tìm cái chết trước cửa nhà của tộc trưởng. Sau đó không còn cách nào khác, tộc trưởng phải đem trâu cày của nhà mình cho bà ấy dùng. Cho nên chúng ta có lý do để tin cái chết của Trịnh Thị không hoàn toàn là lỗi của Trương Tuấn."
Thanh danh của Trịnh Thị không tốt, một khóc, hai làm loạn, ba treo cổ, cái nào ở thôn Trịnh bà ấy cũng từng sử dụng qua, thậm chí còn vì chuyện hạt mè mà đến nhà người ta khóc ầm cả lên. Lưu Lãng cung cấp rất nhiều nhân chứng chứng minh điểm này. Đây là những thứ không hề có trong hồ sơ của Đề Hình. Đại Lý Tự Khanh cũng đồng ý với cách nói của Lưu Lãng, có khả năng là Trương Tuấn, cũng có khả năng không phải Trương Tuấn là người gián tiếp dẫn đến cái chết của Trịnh Thị.
.........
Người chết thứ hai, Lưu Lãng nói về tính vô trách nhiệm của người này. Trịnh Nhất vì nghĩ mình không có chỗ để đâm đơn kiện mà tự vẫn, không phải là trách nhiệm của Trương Tuấn. Lưu Lãng cung cấp rất nhiều chứng cứ, tiểu nhị làm việc ở nhà trọ của hắn có thể chứng minh lời nói và tâm tình của Trịnh Nhất đều rất chán chường. Nhất là sau khi nghe Lý Cương khuyên nhủ, tạm thời hắn không nên kiện cáo, tinh thần của hắn liền sụp đổ. Không có chỗ để khiếu nại, không biết sự thật mà cứ phán đoán một cách hàm hồ, đây là nguyên nhân chính dẫn đến cái chết của hắn.
Lưu Lãng nói:
"Trương Tuấn tướng quân nhận trọng trách nặng nề, trước chuyện quốc gia đại sự, Lý Cương đương nhiên không dám làm mạnh tay hay làm sáng tỏ mọi chuyện, đó không phải là sống chết của một người, mà là sự sống chết của ba vạn huynh đệ cấm vệ quân. Thân là Tể Tướng, Lý Cương chỉ phải chờ lệnh của vua mà còn trong tình cảnh bận trăm công nghìn việc đích thân đến an ủi Trịnh Nhất, tặng vàng bạc, hứa chỉ cần Lý Cương còn sống một ngày thì chắc chắn sẽ có lúc vụ án này được mang ra xét xử lại. Nhưng Trịnh Nhất lại cứ cố chấp đâm đầu vào ngõ cụt. Hắn cho rằng quan quan móc nối với nhau, không một ai biết nói lý lẽ. Để bày tỏ sự bất mãn, hắn đã treo cổ trước cửa nhà Lý Cương. Mọi người hãy chú ý đến điểm này, hắn treo cổ trước cửa nhà Lý Cương, chứ không phải treo cửa trước phủ Khai Phong. Điều này chứng mình hắn không những không cảm kích với những chuyện mà Lý Cương đã làm, mà còn vô cùng bất mãn với Lý Cương, người này đúng là ăn cháo đá bát."
Đại Lý Tự Khanh lắc đầu:
"Trịnh Nhất vì không có cách nào mở rộng cái chết của Trịnh Thị, chứ không phải là......."
"Đại nhân nói rất đúng."
Lưu Lãng nói:
Trịnh Nhất vì cái chết của Trịnh Thị nên mới chết. Nhưng trước đó chúng ta đã chứng minh, cái chết của Trịnh Thị có khả năng là trách nhiệm của Trương Tuấn, mà cũng có thể là không. Cho nên Trịnh Nhất có phải do Trương Tuấn gián tiếp hại chết hay không, chỉ cần làm rõ việc Trịnh Thị có phải do Trương Tuấn gián tiếp hại chết hay không là được rồi, có phải thế không, đại nhân?"
Mấy người bồi thẩm nghe xong cũng cảm thấy có lý, nếu cái chết của Trịnh Thị không có quan hệ gì với Trương Tuấn thì Trịnh Nhất rõ ràng là đang vu cáo, đương nhiên càng không có quan hệ gì với Trương Tuấn. Đại Lý Tự Khanh gật đầu:
"Đúng như vậy."
"Người chết cũng đã chết rồi, chúng ta không thể đoán được trong lòng bà ấy đang nghĩ cái gì."
Lưu Lãng nói:
"Nhưng ta có chứng cứ chứng minh, một ngày trước khi Trịnh Thị chết, Trịnh Thị đã có một trận cãi nhau rất kịch liệt với con dâu. Cũng trong ngày hôm ấy, Trịnh Thị vì chuyện con trai mình bị người ta đánh mà cãi nhau với người ta, bị người ta cho ăn một cái tát. Rồi cũng trong ngày hôm ấy, Trịnh Nhất làm mất hai mươi đồng - tiền dùng để mua thuốc cho Trịnh Thị. Cũng là ngày hôm ấy... Cho nên có năm khả năng dẫn đến cái chết của Trịnh Thị. Nếu đổ toàn bộ trách nhiệm về cái chết của Trịnh Thị lên người Trương Tuấn thì ta thấy rất không công bằng. Đại nhân cũng biết, rất nhiều người tự sát là do nhất thời nghĩ không thông. Nếu được cứu sống thì thường sẽ không vì một vấn đề tương tự mà lại tự sát thêm lần nữa.”
"Uhm."
Phụ nữ nông thôn tự sát là khá phổ biến. Một mặt là do bạo lực gia đình, còn một mặt là vì địa vị thấp kém, cuộc sống tù túng. Cho dù đến thập niên chín mươi của thế kỉ hai mươi, việc phụ nữ nông thôn uống thuốc trừ sâu tự sát cũng chẳng có gì lạ, có người không thể nói rõ lí do, có người căn bản vì tính tình nóng nảy, động một chút là liều mạng, căn nguyên cũng chỉ vì chuyện chi ma lục đậu*, có khi chỉ vì một câu nói.
*Chi ma lục đậu: tạm hiểu là chuyện bé bằng hạt mè, hạt đậu.
Đại Lý Tự Khanh tương đối tinh minh, hắn nói:
"Có lẽ có rất nhiều khả năng, nhưng nguyên nhân mất đi ruộng đất không thể không kể đến."
Lưu Lãng gật đầu:
"Chuyện này đúng là Trương Tuấn đã làm việc có chút không thỏa đáng."
Hắn thẳng thắn thừa nhận, đây là chuyện không thể phủ nhận được, cho dù có cách để phủ nhận nó. Âu Dương đặc biệt dặn dò điểm này, vì Âu Dương có rằng một vụ án công khai như vậy không thể vì chuyện thắng kiện tụng mà mất đi thanh danh.
Lời Lưu Lãng nói đều là sự thật, dường như Đề Hình đã có chút thất trách, nhưng thực tế thì không có. Đề Hình chỉ thu thập những chứng cứ bất lợi đối với bị cáo, bên biện hộ thì đương nhiên sẽ thu thập những chứng cứ có lợi cho bị cáo. Sau một hồi biện luận, Đại Lý Tự Khanh liền đưa ra ý kiến của mình. Trương Tuấn có trách nhiệm nhất định với cái chết của Trịnh Thị và Trịnh Nhất.
"Có phải Trịnh Thị (tên của người chết thứ nhất, thân phận mẫu thân) ho khan mãi không dứt? Còn thường xuyên thổ huyết nữa?"
"Vâng!"
"Có phải con dâu đối xử với bà ấy không tốt?"
"Không phải."
"Ngươi nói láo."
Lưu Lãng nói:
"Ta có đơn làm chứng của tộc trưởng trong thôn các ngươi, con dâu bà ấy thường xuyên nói trước mặt người ngoài là mẹ chồng mình đã già mà vẫn chưa chết, lời lẽ hết sức chanh chua."
Thúc thúc đáp:
"Mẫu thuẫn giữa mẹ chồng và con dâu nhà nhà đều có. Trịnh Nhất (tên của người chết thứ hai) rất hiếu thuận, vợ hắn không dám nói gì."
"Cũng chính là nói lúc Trịnh Nhất không có ở đó thì vợ hắn thích nói gì thì nói, thậm chí cũng có thể sẽ làm gì đó sao?"
Lưu Lãng chất vấn:
"Thậm chí còn có thể nói vài lời khó nghe, khiến mẹ chồng của mình tổn thương, cảm thấy mình làm liên lụy đến con trai, nên mới treo cổ tự vẫn?"
"Không thể nào."
Thúc thúc nói rất kiên định:
"Đại tẩu của ta không phải là người như thế."
"Nhưng theo những gì mà chúng ta điều tra được, ba tháng trước khi bà ấy chết, bà ấy có đi mua thạch tín, dọc đường còn nói với người khác, con dâu của bà không tốt, bà ấy sẽ chết cho cô ta xem."
Thúc thúc nói:
"Đó là muốn Trịnh Nhất dạy dỗ vợ hắn cho tốt hơn một chút."
"Vậy tức là nói, trước khi bị thôn tính ruộng đất, Trịnh Thị từng nghĩ tới việc tự sát, đúng không?"
Thúc thúc thở dài rồi gật đầu:
"Đúng vậy."
Lưu Lãng ngẩng đầu lên, nói:
"Đại nhân, không chỉ là chuyện con dâu. Làng trên xóm dưới đều biết tính khí của Trịnh Thị không tốt cho lắm, một lần không mượn được trâu cày, bà ấy liền chạy thẳng đến nhà của tộc trưởng làm ầm cả lên.Sau khi bị người ta đuổi đi liền muốn tự tìm cái chết trước cửa nhà của tộc trưởng. Sau đó không còn cách nào khác, tộc trưởng phải đem trâu cày của nhà mình cho bà ấy dùng. Cho nên chúng ta có lý do để tin cái chết của Trịnh Thị không hoàn toàn là lỗi của Trương Tuấn."
Thanh danh của Trịnh Thị không tốt, một khóc, hai làm loạn, ba treo cổ, cái nào ở thôn Trịnh bà ấy cũng từng sử dụng qua, thậm chí còn vì chuyện hạt mè mà đến nhà người ta khóc ầm cả lên. Lưu Lãng cung cấp rất nhiều nhân chứng chứng minh điểm này. Đây là những thứ không hề có trong hồ sơ của Đề Hình. Đại Lý Tự Khanh cũng đồng ý với cách nói của Lưu Lãng, có khả năng là Trương Tuấn, cũng có khả năng không phải Trương Tuấn là người gián tiếp dẫn đến cái chết của Trịnh Thị.
.........
Người chết thứ hai, Lưu Lãng nói về tính vô trách nhiệm của người này. Trịnh Nhất vì nghĩ mình không có chỗ để đâm đơn kiện mà tự vẫn, không phải là trách nhiệm của Trương Tuấn. Lưu Lãng cung cấp rất nhiều chứng cứ, tiểu nhị làm việc ở nhà trọ của hắn có thể chứng minh lời nói và tâm tình của Trịnh Nhất đều rất chán chường. Nhất là sau khi nghe Lý Cương khuyên nhủ, tạm thời hắn không nên kiện cáo, tinh thần của hắn liền sụp đổ. Không có chỗ để khiếu nại, không biết sự thật mà cứ phán đoán một cách hàm hồ, đây là nguyên nhân chính dẫn đến cái chết của hắn.
Lưu Lãng nói:
"Trương Tuấn tướng quân nhận trọng trách nặng nề, trước chuyện quốc gia đại sự, Lý Cương đương nhiên không dám làm mạnh tay hay làm sáng tỏ mọi chuyện, đó không phải là sống chết của một người, mà là sự sống chết của ba vạn huynh đệ cấm vệ quân. Thân là Tể Tướng, Lý Cương chỉ phải chờ lệnh của vua mà còn trong tình cảnh bận trăm công nghìn việc đích thân đến an ủi Trịnh Nhất, tặng vàng bạc, hứa chỉ cần Lý Cương còn sống một ngày thì chắc chắn sẽ có lúc vụ án này được mang ra xét xử lại. Nhưng Trịnh Nhất lại cứ cố chấp đâm đầu vào ngõ cụt. Hắn cho rằng quan quan móc nối với nhau, không một ai biết nói lý lẽ. Để bày tỏ sự bất mãn, hắn đã treo cổ trước cửa nhà Lý Cương. Mọi người hãy chú ý đến điểm này, hắn treo cổ trước cửa nhà Lý Cương, chứ không phải treo cửa trước phủ Khai Phong. Điều này chứng mình hắn không những không cảm kích với những chuyện mà Lý Cương đã làm, mà còn vô cùng bất mãn với Lý Cương, người này đúng là ăn cháo đá bát."
Đại Lý Tự Khanh lắc đầu:
"Trịnh Nhất vì không có cách nào mở rộng cái chết của Trịnh Thị, chứ không phải là......."
"Đại nhân nói rất đúng."
Lưu Lãng nói:
Trịnh Nhất vì cái chết của Trịnh Thị nên mới chết. Nhưng trước đó chúng ta đã chứng minh, cái chết của Trịnh Thị có khả năng là trách nhiệm của Trương Tuấn, mà cũng có thể là không. Cho nên Trịnh Nhất có phải do Trương Tuấn gián tiếp hại chết hay không, chỉ cần làm rõ việc Trịnh Thị có phải do Trương Tuấn gián tiếp hại chết hay không là được rồi, có phải thế không, đại nhân?"
Mấy người bồi thẩm nghe xong cũng cảm thấy có lý, nếu cái chết của Trịnh Thị không có quan hệ gì với Trương Tuấn thì Trịnh Nhất rõ ràng là đang vu cáo, đương nhiên càng không có quan hệ gì với Trương Tuấn. Đại Lý Tự Khanh gật đầu:
"Đúng như vậy."
"Người chết cũng đã chết rồi, chúng ta không thể đoán được trong lòng bà ấy đang nghĩ cái gì."
Lưu Lãng nói:
"Nhưng ta có chứng cứ chứng minh, một ngày trước khi Trịnh Thị chết, Trịnh Thị đã có một trận cãi nhau rất kịch liệt với con dâu. Cũng trong ngày hôm ấy, Trịnh Thị vì chuyện con trai mình bị người ta đánh mà cãi nhau với người ta, bị người ta cho ăn một cái tát. Rồi cũng trong ngày hôm ấy, Trịnh Nhất làm mất hai mươi đồng - tiền dùng để mua thuốc cho Trịnh Thị. Cũng là ngày hôm ấy... Cho nên có năm khả năng dẫn đến cái chết của Trịnh Thị. Nếu đổ toàn bộ trách nhiệm về cái chết của Trịnh Thị lên người Trương Tuấn thì ta thấy rất không công bằng. Đại nhân cũng biết, rất nhiều người tự sát là do nhất thời nghĩ không thông. Nếu được cứu sống thì thường sẽ không vì một vấn đề tương tự mà lại tự sát thêm lần nữa.”
"Uhm."
Phụ nữ nông thôn tự sát là khá phổ biến. Một mặt là do bạo lực gia đình, còn một mặt là vì địa vị thấp kém, cuộc sống tù túng. Cho dù đến thập niên chín mươi của thế kỉ hai mươi, việc phụ nữ nông thôn uống thuốc trừ sâu tự sát cũng chẳng có gì lạ, có người không thể nói rõ lí do, có người căn bản vì tính tình nóng nảy, động một chút là liều mạng, căn nguyên cũng chỉ vì chuyện chi ma lục đậu*, có khi chỉ vì một câu nói.
*Chi ma lục đậu: tạm hiểu là chuyện bé bằng hạt mè, hạt đậu.
Đại Lý Tự Khanh tương đối tinh minh, hắn nói:
"Có lẽ có rất nhiều khả năng, nhưng nguyên nhân mất đi ruộng đất không thể không kể đến."
Lưu Lãng gật đầu:
"Chuyện này đúng là Trương Tuấn đã làm việc có chút không thỏa đáng."
Hắn thẳng thắn thừa nhận, đây là chuyện không thể phủ nhận được, cho dù có cách để phủ nhận nó. Âu Dương đặc biệt dặn dò điểm này, vì Âu Dương có rằng một vụ án công khai như vậy không thể vì chuyện thắng kiện tụng mà mất đi thanh danh.
Lời Lưu Lãng nói đều là sự thật, dường như Đề Hình đã có chút thất trách, nhưng thực tế thì không có. Đề Hình chỉ thu thập những chứng cứ bất lợi đối với bị cáo, bên biện hộ thì đương nhiên sẽ thu thập những chứng cứ có lợi cho bị cáo. Sau một hồi biện luận, Đại Lý Tự Khanh liền đưa ra ý kiến của mình. Trương Tuấn có trách nhiệm nhất định với cái chết của Trịnh Thị và Trịnh Nhất.
